یکی از هنرهای زیبا و بومی ایرانی که از سده‌های دور تا به امروز توسط استادکاران ماهر کشورمان حفظ شده و به بهترین نحو بر اصالت خود پایدار مانده ، معرق کاری چرم بر روی انواع سفال و سرامیک هاست. در این هنر ظریف، همانطور که از نامش برمی آید، طرح ها و نقش های چرمی بر روی سطوح مختلف ظروف طراحی و اجرا می شود.
در فن ظریف و زیبای معرق کاری چرم بر روی ظروف سفالین، چرم طبیعی بر اساس طرح ها و الگوهای از پیش تعیین شده ، به قطعات ریز و خُرد تقسیم بندی می‌گردد و پس از آن، این قطعات کنار هم چیده شده و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. با ما همراه شوید تا یک نگاهی به تاریخچه این هنر زیبا بیندازیم و سپس آموزش معرق کاری چرم روی سفال را برای شما عزیزان ارائه دهیم.
آنچه می خوانید:
معرق کاری چرم از گذشته تا به الان
هنر اصیل معرق کاری چرم در قرن چهارم ظهور یافت و در قرن نهم و دهم به طور بی‌نظیری رونق یافت . امروزه ، کتب گرانبهایی از آن دوران باقی مانده‌اند که جلدهای آنها با استفاده از تکنیک معرق چرم تزئین شده‌اند . آغاز سال 1300 هجری شمسی، تحولات گسترده‌ای در هنر معرق چرم را به همراه داشت؛ زیرا تا پیش از آن، استفاده از این هنر زیبا محدود به تزئین جلد کتاب‌های گرانبها بود. اما پس از آن، هنرمندانی مانند میر محمد معلم خوشنویس و استاد تقی کلباسی ، معرق کاری چرم را نه تنها در جلد کتاب، بلکه برای ساخت تابلوها و ظروف نیز به کار می بردند.
این هنر در حال حاضر در کشور ایران و در برخی از کشورهای آسیایی مانند هند به عنوان هنری محبوب و مورد توجه قرار دارد و تعداد زیادی طرفدار دارد. یکی از زیرشاخه‌های اصلی این هنر، معرق کاری چرم روی سفال است . هنر معرق کاری چرم روی سفال، یکی از هنرهای اصیل ایرانی است که دارای یک تاریخچه طولانی و پرافتخار است.
این هنر به قرن‌های قدیم بازمی‌گردد و در طول زمان، توسط هنرمندان ایرانی پیشرفت کرده و تکامل یافته است . معرق کاری چرم روی سفال نه تنها زیبایی و جذابیتی برای سطوح و ظروف ایجاد می‌کند، بلکه همچنین یک ارزش فرهنگی و هنری بالا دارد. این هنر نشان از دقت و حرفه‌ای بودن هنرمندان ایرانی در طراحی و اجرای آثار هنری دارد ، در ادامه ما به آموزش آن می‌پردازیم :
لوازم و وسایل مورد نیاز برای انجام معرق کاری چرم روی سفال
از جمله لوازم و مواد اولیه مهم برای شروع کار در معرق کاری چرم روی سفال عبارتند از :
ظروف مناسب سفالی : این ظرف به عنوان پایه اصلی برای شروع کار در معرق کاری چرم روی سفال استفاده می‌شود و می‌تواند در هر مدل و طرحی باشد ، بسته به سلیقه و نیاز شما . با توجه به تنوع ظروف سفالی موجود در بازار، شما می‌توانید ظرفی را انتخاب کنید که به طرح و سبک کار شما می‌پردازد . مهم است که ظرف سفالی مناسب ، مقاوم و مناسب برای استفاده در معرق کاری باشد و به آثار هنری شما زیبایی و استحکام بیشتری ببخشد.
تکه‌های از چرم طبیعی و مناسب : برای تهیه تکه‌های چرم طبیعی، می‌توانید به مراکز معتبر فروش چرم مراجعه کنید. این مراکز معمولاً تکه‌های چرم را به صورت کیلویی و با قیمت مناسب ارائه می‌دهند. چرم گاوی، چرم بزی و چرم اشبالت از جمله نوعی چرم هستند که به عنوان انتخاب‌های برتر در این زمینه محسوب می‌شوند. این انواع چرم‌ها به دلیل مقاومت و انعطاف‌پذیری بالا، مناسب برای معرق کاری هستند و می‌توانند به طور زیبا و با دوام در طرح‌ها و پروژه‌های شما مورد استفاده قرار بگیرند .
چسب مخصوص برای معرق کاری : برای چسباندن چرم به ظرف سفالی، می‌توانید از انواع مختلف چسب‌ها استفاده کنید. چسب بیندر، چسب کفش و چسب مخصوص چرم از جمله پرکاربردترین نوع چسب‌ها در این زمینه هستند .
استفاده از چسب بیندر، چسب کفش یا چسب مخصوص چرم، به شما امکان می‌دهد چرم را به ظرف سفالی بچسبانید. این چسب‌ها قابلیت چسباندن محکم و دوام بالا را دارند و برای مواردی که نیاز به چسبندگی قوی دارند، مناسب هستند . از هر چسبی که استفاده می‌کنید، حتماً قبل از استفاده دستورالعمل‌ها و راهنمایی‌های موجود روی بسته‌بندی را مطالعه کنید و در صورت امکان، تست کوچکی روی قطعه‌ای از چرم انجام دهید تا از سازگاری و کیفیت چسب مطمئن شوید
ابزارهای ویژه برش چرم : شامل مواردی مانند قیچی ، تخته برش وکاتر هستند. این ابزارها برای برش دقیق و حرفه‌ای چرم استفاده می‌شوند .
در فرایند کار با چرم، ابزار کاتر یا ابزار برش با تیغه‌ی باکیفیت و تیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزارها امکان برش دقیق و صاف را به شما می‌دهند و برای برش قطعات چرم در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف بسیار مفید هستند . با استفاده از این ابزارها، می‌توانید در پروژه‌های چرمی، برش دقیق و حرفه‌ای را انجام داده و قطعات چرم را به شکل‌ها و اندازه‌های مورد نظر خود برش دهید .
آموزش مرحله به مرحله معرق کاری چرم برروی سفال
در مرحله ی اول، همانند بسیاری از تکنیک‌های مورد استفاده در معرق کاری روی ظروف سفالی، ابتدا باید تمامی قسمت‌های ظرف سفالی را سمباده زنی کنید . سمباده زنی در واقع یک فرآیند است که باعث حذف هرگونه ناهمواری و عدم هماهنگی موجود بر روی سطح ظرف سفالی می‌شود. سمباده زنی به شما امکان می‌دهد تا سطح ظرف را صاف و یکنواخت کنید و آماده‌ی معرق کاری شوید. این فرآیند باعث ایجاد یک پایه مستحکم برای اعمال چرم و ایجاد نتیجه‌ی نهایی دقیق و زیبا می‌شود .
در مرحله ی دوم معرق کاری چرم روی سفال، از تکه‌های چرمی استفاده می‌شود که بر اساس الگوهای پیش تعیین شده برش داده می‌شوند. اغلب الگوهای استفاده شده در هنر معرق، تلفیقی از هنرهای سنتی ایرانی و هنرهای اسلامی است که به آنها طرح‌های اسلیمی می‌گویند. در این روش، ابتدا الگوهای طراحی شده را بر روی چرم قرار می‌دهید و سپس با استفاده از ابزار برش، تکه‌های چرمی را بر اساس الگوها برش می‌دهید.
طرح‌های استفاده شده در این معرق‌ها معمولاً ترکیبی از المان‌های هنری سنتی ایرانی مانند آرمانی، نقش‌های ختمی، منجوق و… و المان‌های هنرهای اسلامی مانند طرح‌های هندسی، آیات قرآنی، نقش‌های عباسی و… هستند. این ترکیب هنری باعث ایجاد طرح‌های زیبا و هنرمندانه بر روی سفال می‌شود. با استفاده از این روش، شما قادر خواهید بود تا طرح‌های هنری چرمی را بر روی سفال ایجاد کرده و به ظروف سفالی خود جلوه و زیبایی بخشید .
در مرحله ی سوم بعد از برش تکه‌های چرم، شما باید مکان مناسب هر قطعه را بر روی ظروف سفالی مشخص کنید و آن را به واسطه ی چسب بر روی ظروف بچسبانید. پس از این که طرح‌های مورد نظر را در تمامی قسمت‌های ظرف چسباندید، حالا نوبت به تزئین ظرف می‌رسد. بهترین انتخاب برای تزئین بخش‌های باقی مانده ظرف، تریشه‌های چرمی می باشد.
تریشه‌ها، تکه‌های کوچک چرمی هستند که با طرح‌ها و الگوهای مختلف بر روی ظروف سفالی قرار می‌گیرند. شما می‌توانید از تریشه‌های چرمی برای تزئین بخش‌های خالی ظرف استفاده کنید. تریشه‌ها برای تزئین قسمت‌های خالی ظرف، از چرم‌های طبیعی مانند چرم گاوی یا چرم اشبالت تهیه می‌شوند. آنها در ابعاد یک متری و با عرض چند میلی‌متری در دسترس هستند و می‌توانید از آنها برای پوشش دادن اطراف چرم‌هایی که قبلاً بر روی ظرف چسبانده اید، استفاده کنید.
باقی‌مانده سطح کار را می‌توان از تریشه‌های نازک‌تر استفاده کرد . با استفاده از این روش، شما قادر خواهید بود تا با استفاده از تریشه‌های پهن و نازک، قسمت‌های خالی ظرف را به صورت کامل پوشش داده و تزئینات چرمی را به ظاهر کار اضافه کنید .
در پایان کار ، هنگامی که تمامی قسمت‌های ظروف را با تکه‌های زیبای چرم، نخ و تریشه کاور کردید ، می‌توانید از رنگ‌های اسپری مخصوص چرم که در بازار موجود می باشند ، برای رنگ‌آمیزی چرم بهره ببرید که این کار باعث افزایش زیبایی و جذابیت ظروف می‌شود و آن را بینهایت جذاب‌تر و شکیبا می‌کند .
سخن پایانی
در نهایت باید به این نکته توجه کنیم که هنر معرق چرم بر روی سفال، یکی از ارزشمندترین هنرهای ایرانی از گذشته تا به الان بوده است. در این هنر، هنرمندان ماهر با دستان خود تمام مراحل کار را انجام می‌دهند و این امر به طور چشمگیری زیبایی و جذابیت کار را افزایش می‌دهد که در این مقاله، ما سعی کرده‌ایم به طور خلاصه برخی از مراحل معرق کاری چرم بر روی سفال را به شما آموزش دهیم، تا شما نیز بتوانید به این هنر زیبا و ارزشمند علاقه‌مند شوید و شایستگی آن را درک کنید .
