در ابتدا سوالی که پیش می آید این است که تکنیک راکو چیست؟ تکنیک راکو که تاریخچه آن مربوط به مراسم فنجان‌های چای ژاپنی می شود در قرن شانزدهم میلادی امپراطور “هیدوئوشی” برای متحد نمودن قبایل مختلف در ژاپن دستور طراحی و ساخت ظرفی برای مراسم مذهبی چای را به هنرمند کره ای “چو جی رو” داد. این هنرمند به صورت کاملا اتفاقی این تکنیک را کشف نمود و چنان مورد استقبال مردم قرار گرفت که بعدها نام خانوادگی اش را به “راکو” تغییر داد. در ادامه به توضیح در مورد معرفی راکو اشاره میکنیم.
آنچه می خوانید:
راکو چیست؟
راکو یک کلمه ی ژاپنی به معنای لذت و شادی است. این سبک یکی از هیجان انگیزترین تکنیک های تولید ظروف سفالی است. در تکنیک راکو فنجان هایی که با دست ساخته می شد در دمای بالا از کوره سفالگری مخصوص بیرون می اوردند و در فضای باز بلافاصله سرد می کردند. ظروفی که بااین تکنیک ساخته می شوند بیشتر جنبه تزیینی دارند. گل های مورد استفاده در تکنیک راکو بهترین به علت ها توانایی و مقاومت بالایی در برابر حرارت از بهترین گل های سفالگری هستند. (دمای پخت سفال های راکو، حدودا 1000 الی 1823 درجه سلسیوس می باشد).
تکنیک راکو به علت همزمانی با مراسم مذهبی چای محبوبیت خاصی بین مردم ژاپن دارد.
نحوه ساخت سفال با تکنیک تاکو
کوره راکوی ژاپنی بصورت استوانه می باشند و از بالا پر و خالی می شوند. آتشدان های آن زیر کوره و شبیه کوره های بزرگ خام پزی می باشد. ظروف راکو خام پز می شوند و پس از لعاب زدن در بالای کوره خشک می شوند. سپس آن ها را در کوره هایی که تا حرارت قرمز رسیده است قرار می دهند هنگامی که لعاب روی آن به حالت ذوب در آمد آن را به سرعت از کوره خارج می کنند.در این تکنیک ظرف را در دمای بالا از کوره در می آورند و به سرعت سرد می‌کنند.
هنگامی‌که کوره در بالاترین میزان حرارت خود است ظرف را از آن خارج می کنیم. برای برای سرد کردن ناگهانی ظرف سازه را بلافاصله در آب می گذارند یا به روش سنتی ژاپنی در فضای آزاد می گذارند تا خنک شود. به علت سرد شدن ناگهامی ظروف تحت تاثیر شوک حرارتی قرار می گیرند. روش کار با راکو بسیار آسان می باشد و برای تولید به چرخ یا ابزارهای پیچیده دیگری نیاز ندارد.
تنها بایستی گلی انتخاب کرد که بتواند هنگام قرار دادن در کوره گرما و شوک حرارتی را تحمل کند و هنگام سرد شدن هم باز در مقابل ترک خوردگی مقاومت داشته باشد.
برای تزئین راکو از دوغاب های لعاب استفاده می کنند. دوغاب لعابی باید دارای چسبندگی کافی باشد تا بتواند بخوبی به بدنه جذب شود، در غیر اینصورت از روی سفال پوسته کرده و می ریزد. از رنگهای زیر لعابی هم لعابهای سربی بعلت بی دردسر بودن و زود ذوب شدن مناسب ترین لعاب برای راکو می باشند. برای سرد شدن سفال ها می توان پس از خارج نمودن از کوره آن ها را در سطل آب فرو برد اما این کار باعث کم شدن مقاومت سفال می شود.
اگر راکو را پس از خارج کردن از کوره درون سطلی از خاک اره یا کاه و یا برگ درخت قرار دهیم ، عدم وجود هوا کافی باعث می شود این مواد سوختنی گاز کربن از خود آزاد کنند که باعث تاثیر گذاشتن بر بدنه و لعاب سفال می گردد. دود حاصل در بدنه سفال نفوذ کرده و باعث سیاهی آن می شود.
تاثیری که این دود در سطح راکو بوجود می آورد با دیگر روش های سفالگری به وجود نمی آید. هنگامی که سفال را برای سرد شدن درون سطل قرار دهیم لعاب های دارای اکسید مس ایجاد سایه قرمز و یا مینائی ایجاد می کنند.لازم به ذکر است که با اضافه کردن حدود ۵ درصد نیترات نقره به لعاب استفاده شده سطح فلزی با تلولو پر طاوسی بدست می آید.
در نظر داشته باشید که افزودن ۳ درصد کلرید قلع این تاثیر را شدت می‌بخشد. سفالگر می‌تواند هنگامی که راکو درون سطل مملو از برگ یا کاه در حال سرد شدن است رنگ مینائی آن را کنترل کند اما مینائی که با روش راکو بدست می آید مانند مینای معمولی نیست و متاسفانه پس از چند ماه درخشندگی خود را از دست می دهد.
تکنیک‌های مختلف راکو
در ادامه شما را با انواع تکنیک راکو آشنا می کنیم:
- راکوی لخت
- راکو مس مات
- راکو لاستر
- راکو لعاب ترک
- راکو موی اسب
تکنیک راکوی لخت
این تکنیک حدود 46 سال پیش توسط فردی به نام جری کپلان به صورت اتفاقی کشف شد. هنگامی که او به ساخت مشغول بود تکه‌ای زنگ آهن از در روی کوره جدا شد و روی ظرف افتاد و موقع احیا نه تنها از نفوذ دوده جلوگیری کرد، بلکه باعث ایجاد طرح جدید روی ظرف نیز شد.
راکو مس مات
در این تکنیک بدنه سازه با فرمول 80 درصد اکسید مس و 20 درصد ترانس به صورت سبک احیا می شود
راکو لاستر
در تکنیک راکو لاستر با استفاده از 80 درصد ترانس، 10 درصد کربنات لیتیوم، 2 درصد اکسید بیسموت، 3 درصد کربنات مس و 5 درصد کربنات سدیم، تکنیک احیا انجام می شود.
راکو لعاب ترک
در تکنیک راکو لعاب ترک بدنه را با 80 درصد ترانس 10 درصد کربنات سدیوم و 10 درصد کربنات لیتیوم احیا می کنند.
راکو موی اسب
در تکنیک راکو موی اسب موی اسب را روی بدنه راکوی بدون لعاب قرار می دهند تا در آن ناحیه احیا شود.
تفاوت راکوی سیاه با راکوی قرمز
تفاوت راکوی سیاه و قرمز در درجه حرارت پخت آن است . لعاب راکوی سیاه در حرارتی خیلی بیش از آن یعنی ۱۱۸۰ درجه سلسیوس پخته می شود و معمولا برای آنها از سنگ های بستر رودخانه کامو در کیوتو Kyoto استفاده می شود . لعاب سیاه عموما حفره دار است و مانند سنگ های خیس رودخانه می باشد. راکو سیاه هم مانند راکو قرمز و سفال های دیگر خام پز می شوند.
سخن پایانی
از گذشته تا به امروز، تمامی سفالگران در سراسر دنیا، تلاش می نمودند تا بتوانند با کمک روش های مختلف، سبکی نوین و جدید در تولید و ساخت و شکل دهی ظروف سفالی به وجود بیاورند. راکو یکی از این روش ها بود. در این روش دست سفالگران کاملا باز است و این یکی از ویژگی های شگفت انگیز راکو می باشد.
