در لالجین همدان بیش از 600کارگاه سفالگری وجود دارد که یکی از معروف ترین و پر آوازه ترین کارگاه ها در این منطقه متعلق به حاج عسگر عسگری است. حاج‌عسگر متولد 1305در شهر لالجين است که برخی به او لقب پدر سفال ایران را داده‌اند. حاج عسگر که با سابقه ای بيش از هفتادو پنج سال در اين رشته مشغول به کار میباشد و اين هنر را از پدرش و استاد غياث‌علی نظری و استاد اسماعيل دايی آموخته و در سن 10 سالگی برای اولین بار پشت چرخ سفالگری نشسته است. او با دستان هنرمندش روی گل خام نقش آفرینی می کند و آثار زیبایی خلق می کند. حاج عسگر پدر شهید علیرضا عسگری است که در دی ماه سال 1365در عملیات کربلای4 در شلمچه شهید شده است.
آنچه می خوانید:
قدمت کارگاه حاج عسگر
کارگاه سفالگری حاج عسگر بیش از 350 سال است که ساخته شده و قدمتی چند صد ساله دارد . این کارگاه امروز به مکانی تاریخی برای بازدید توریست‌های داخلی و خارجی تبدیل گردیده و بیش از 30 تن از اساتید متبحر در حوزه سفالگری نزد او آموزش دیده اند . حاج عسگر بیش از ده سال است که همراه با پسر بزرگش قربان در کارگاه خود مشغول به کار است و هفته ای 35 خمچه و 50 گلدان سفالی درست می کند . حاج عسگر می گوید اگر داخل خمچه سفالی ترشی را به مدت 5 سال نگه داری کنیم در مزه و رنگ آن هیچ تغییری به وجود نمی‌آید اما اگر آن را در ظرف های پلاستیکی و یا فلزی نگه داری کنیم در کمتر از یک سال ترشی فاسد می گردد . این کارگاه به عنوان كارگاه ميراث فرهنگی ثبت شده و جزو آثار ملی محسوب می گردد .
حاج عسگر تعریف می کند: در قدیم ما با چرخ سفالگری چوبی كار مي‌كرديم. چرخ را با پاهايمان مي‌چرخانديم و گل را روي صفحه چوبي آن شکل می دادیم. آن زمان برای پخت سفال ها سوخت نداشتیم و برای روشن کردن کوره از «ورك» استفاده می کردیم . ورک همان بوته های خار و خاشاک بود که از بیابان‌های اطراف لالجین جمع آوری می کردیم . وی در خصوص خاطرات خود از گذشته مي‌گويد: آن سالها ما با هشتاد خروار «ورك» يك كوره را شعله ور می کردیم و اين كار بيش از نه ساعت زمان می برد.
مدتها بعد نفت سياه جای بوته های ورک را گرفت و امروزه نفت و گاز برای پخت سفال ها مورد استفاده قرار می گیرد. آن زمان دينام برقي وجود نداشت . تولیدات ما بیشتر از اینکه تزئيني و دكوري باشند، ظروف کاربردی و غذاخوري بود. در اکثر روستاها يخچال وجود نداشت و تابستان‌ها براي خنك نگه‌داشتن آب از كوزه های سفالی استفاده می نمودند.
وي می گوید در گذشته ما با نوعي گياه که قلیاب نامیده می شد ، سفال‌هاي خود را رنگ‌آميزي می نمودیم . اين گياهان را از بارفروشان اين گياه خريداري میکردیم و آن را میسوزاندیم سپس خاكستر آن را داخل رنگ میریختیم و با آن روی سفال های خشک شده در آفتاب رنگ آمیزی می کردیم.
حاج عسگر ادامه مي‌دهد: قلياب باعث می شد رنگ بهتر روي سفال نقش ببند .
تنوع محصولات سفالی و نحوه فروش آن در گذشته
پدر سفال ایران می گوید امروزه فروش محصولات سفالي تا حدود زیادی بهتر شده ولي قبلا فروش براساس نظم و بود ما اجازه تولید و فروش هر چيزي را نداشتيم . در گذشته فردی بود که به آن «مفتش» می گفتند . مفتش اجازه خطا به کسی نمیداد . در زمان ما مفتشی بود به نام «نصرت سيفعلي» که از طرف ارباب منسوب شده بود. ما پس از تهیه سفال و خشک شدن آن در کوره سفالگری ، سفال ها از طریق نصرت سیفعلی به شرکت سهامی ظروف لالجین میدادیم . آن ها محصولات مارا در بازار می فروختند و ما فقط تولید می کردیم . در آن زمان ما اجازه تغییر دادن تولید را نداشتیم . اگر نیاز بود ظروف دیگر مانند خمچه تولید کنیم باید با مفتش هماهنگ می کردیم . ولي امروزه کارگاه های سفالگری هر روز هر تولیدات خود را تغيير مي‌دهد اما ما نزدیک به یک قرن است همان خمچه را توليد مي‌كنیم و ازین شاخه به آن شاخه نمی پریم.
داستان قدیمی فوت کوزه گری
پدر سفالگری ایران می گوید فوت کوزه گری مهم ترین قسمت کوزه گری است . وی می گوید روزی که میخواستیم همراه پدرم سفال ها را لعاب کاری کنیم، پدرم در حالیکه به سفال ها فوت می کرد داستان فوت کوزه گری را برایم تعریف کرد. در زمان های قدیم جوانی در کارگاه سفالگری کار می کرد و هنر سفالگری می آموخت. روزی جوان تصمیم گرفت به تنهایی کارگاه سفالگری بازکند. پس از استاد خود جدا شد و در کارگاه خود مشغول به کار شد. اما سفال هایش پس از لعاب زدن کدر می شدن و کسی از او خرید نمی کرد. شاگرد خجالت زده و شرمگین نزد استاد خود برگشت و علت کدر شدن سفال ها را جویا شد. استاد برای اینکه درس خوبی به جوان بدهد از او خواست یکسال در کارگاه او کار کند تا مشکل کار او را بگوید.پس از گذشت یکسال هنگاهی که شاگرد راز کدر شدن سفال ها را از استاد خود خواست استاد یکی از سفال ها را برداشت و پس از فوت کردن ان را در کوره گذاشت. آنجا بود که جوان متوجه شد تنها چیزی که ان را یاد نگرفته بود فوت کوزه گری بود . وی می گوید هنوز هم این فوت نقش مهمی دارد و اگر قبل از لعاب دادن به سفال‌ها فوت نکنیم گرد و خاکی که بر روی آن هاست اجازه رنگ دادن به سفال ها را نمیدهد و آن را کدر می کند.
حاج عسگر عسگری پدر سفال ایران سال هاست که با دستان پینه بسته خود خاک را کیمیا می کند. کارگاه سفالگری حاج عسگر حکایت از سالها تلاش هنرمندان گمنامی دارد که از خاک و گل هنرهایی آفریدند که امروزه در گوشه‌ای از خانه‌های ما به یادگار مانده است
