در صنعت سفالگری، انواع مختلفی از پوشش‌ها برای حفاظت، زیباسازی و افزایش استحکام سطوح سفال‌ها استفاده می‌شوند.جهت مشاهده و معرفی انواع پوشش سفالگری با ما همراه باشید.
آنچه می خوانید:
پوشش ماکرو کریستال
یکی از روش‌های پوشش دهی سطوح سفالی است که در سفالگری به کار می‌رود. در این روش، یک لایه نازکی از شیشه مایع به عنوان پوشش بر روی سطح سفال اعمال می‌شود. این پوشش مانند یک لایه شفاف و براق بر روی سطح سفال قرار میگیرد و باعث افزایش زیبایی و درخشندگی سفال می‌شود. پوشش ماکرو کریستال به عنوان یک پوشش ضدآب و مقاوم در برابر شرایط آب و هوایی سخت استفاده می‌شود. این پوشش به دلیل داشتن خواص ضد آب و مقاومت بالا در برابر خوردگی، مناسب برای استفاده در سطوحی است که نیاز به حفاظت در برابر رطوبت و خوردگی دارند.
همچنین، پوشش ماکرو کریستال به دلیل داشتن خواص مقاوم در برابر حرارت، می‌تواند در محیط‌هایی که در آنها دمای بالایی وجود دارد، مانند در کوره پخت سفال، استفاده شود. بسته به نوع و شرایط پخت، این پوشش می‌تواند به صورت براق، مات، آبنما، نیمه براق و غیره باشد.
مزایای پوشش ماکرو کریستال
- افزایش زیبایی و درخشندگی سطح سفال
- پوشش ماکرو کریستال باعث ایجاد یک لایه شفاف و براق بر روی سطح سفال می‌شود که زیبایی و درخشندگی آن را افزایش می‌دهد.
- مقاومت در برابر خوردگی و آب
- پوشش ماکرو کریستال دارای خواص ضدآب و مقاوم در برابر خوردگی و زنگ زدگی است که منجر به افزایش عمر مفید سطح سفال می‌شود.
- مقاومت در برابر حرارت:
- این پوشش با تحمل دماهای بالا و سختی محیط‌های مختلف، مانند کوره‌های پخت سفال، سازگار است.
- راحتی در پاک کردن
- سطح سفال با پوشش ماکرو کریستال راحت‌تر قابل پاک کردن است و از جمله مزایای بهداشتی آن محسوب می‌شود.
- ایجاد مانع در برابر جذب رطوبت و گرد و غبار
- پوشش ماکرو کریستال به عنوان یک پوشش محافظ، مانع جذب رطوبت و گرد و غبار به سطح سفال می‌شود و از آن به عنوان یک روش حفاظتی برای سطوح سفالی استفاده می‌شود.
- افزایش مقاومت سطح سفال در برابر ضربه و خوردگی
- پوشش ماکرو کریستال به دلیل داشتن خواص مکانیکی مطلوب، می‌تواند مقاومت سطح سفال را در برابر ضربه و خوردگی افزایش دهد
معایب پوشش ماکرو کریستال
- شکنندگی : پوشش ماکرو کریستال به دلیل ظریف بودن مکن است در معرض شکستگی و خراشیده شدن قرار گیرد( نسبت به سایر پوشش ها )
- هزینه‌های بالا: این پوشش ، روشی پیشرفته و از جمله روش‌های پرهزینه در سفالگری است که هزینه بالایی دارد.
- استفاده محدود: به دلیل اینکه بر روی سطوح شفاف و براق قرار میگیرد، در برخی موارد نمی‌تواند برای سطوح سفالی با رنگ‌های تیره و مات مناسب باشد.
- نیاز به تجربه و تخصص: نیاز به تجربه و تخصص دارد و باید توسط کارشناسان ماهر و آشنا با تکنیک‌های سفالگری انجام شود.
- زمان‌بر بودن فرآیند: به دلیل نیاز به چندین لایه و فرآیند خشک شدن و پخت، ممکن است زمان‌بر باشد و نیاز به صبر و شکیبایی داشته باشد.
پوشش ماکرو کریستال برای سفال تزیینی بهتر است یا ظروف غذایی؟
پوشش ماکرو کریستال برای سفال در هر دو مورد تزیینی و ظروف غذایی کاربرد دارد، اما باید توجه داشت که پوشش ماکرو کریستال باید برای هر کاربرد خاصی، متناسب با نوع سفال و منظور استفاده باشد.در صورت استفاده از این پوشش برای سفال تزیینی، می‌توانید از ماکرو کریستال هایی با خواص دکوراتیو و زیبایی‌دهی بالا استفاده کنید. این نوع پوشش‌ها معمولاً شفاف و براق هستند و رنگ‌های مختلفی دارند که می‌توانند به سفال زیبایی و جذابیت بیشتری ببخشند.
اما در صورت استفاده از این پوشش برای ساخت ظروف غذایی، لازم است که از ماکرو کریستال با خواص غذایی و بهداشتی مناسب استفاده شود. گلازورهای مناسب برای ظروف غذایی باید بدون شکستن، ترکیدن یا جدا شدن از سطح سفال با دما و فشار در مواجهه باشند و همچنین باید بهداشتی و بدون تأثیر بر سلامتی انسان باشند. برای این منظور، معمولاً از گلازورهایی با ارزش pH نزدیک به 7 و بدون حاوی سرب و کادمیوم استفاده می‌شود.
پوشش سفالگری زیرگلی
پوشش زیرگلی یا کف برای سفال‌ها، پوششی سفید رنگ است که برای جلوگیری از چسبیدن سفال به سطوح پخته شده و همچنین برای جلوگیری از بروز خط و شکستگی در سطح زیرین سفال استفاده می‌شود.پوشش زیرگلی ممکن است از مواد مختلفی مانند خاکستر، شن، گچ و غیره تهیه شود. در پخت سفال، پوشش زیرگلی برای جلوگیری از چسبیدن سفال به سطوح پخته شده به کار می‌رود. همچنین، با اعمال این پوشش، از بروز خط و شکستگی در سطح زیرین سفال جلوگیری می‌شود و به این ترتیب، استحکام و پایداری سفال بهبود می‌یابد.
در سال‌های اولیه اسلام، با ظهور نهضت‌های ایرانی و سلسله‌های مستقلی مانند طاهریان و سامانیان، جهشی در بیان هنری به‌ویژه در سفالگری پدید آمد. پیشرفت های قابل توجهی در تکنیک و تزئینات در قرون سوم و چهارم گاهشماری اسلامی رخ داد. در این دوره پوشش گل یا SLTP به عنوان یک دکوراسیون محبوب معرفی شد. پوشش گل اغلب سفید یا شیری بود، اما در رنگ های مختلف دیگر نیز استفاده می شد.
این مدل در مراکز سفالگری در شهر هایی همچون مانند نیشابور، سمرقند، جرجان و لشگری بازار در شمال شرق ایران رواج داشت، اما در سایر نواحی چندان رایج نبود. از این رو از ظروف سفالی با پوشش سفالی در طول تاریخ به عنوان ظروف شمال شرقی ایران یاد می شده است.
سفالينه با پوش گلي از نظر تزئين به گروههاي زير تقسيم بندي مي شود:
پوشش زیرگلی برای کوره‌های بزرگ هم مناسب است. در واقع، پوشش زیرگلی یک لایه نازک از مواد مختلف مانند سیمان، کائولین و خاکستر است که برای جلوگیری از چسبیدن سفال به سطح کوره و حفاظت از کوره در برابر آتش و حرارت استفاده می‌شود. باید توجه داشت که برای کوره‌های بزرگ، ممکن است نیاز به پوشش زیرگلی بیشتری باشد و لازم باشد که پوشش را به صورت مرتب تعویض کرد.
همچنین، در صورت استفاده از پوشش زیرگلی خانگی، باید مطمئن شوید که ترکیبات آن به اندازه کافی مقاوم در برابر حرارت و آتش هستند و در طول زمان به سختی بشکنند. برای کوره‌های بزرگ و پروژه‌های بزرگتر، بهتر است از پوشش زیرگلی آماده استفاده کرد که برای این منظور بهترین گزینه است. به طور کلی، پوشش زیرگلی بیشتر برای سفال‌های سطحی مانند بشقاب، کاسه، لیوان، ظروف و غیره استفاده می‌شود.
پوشش انگوب
انگوب یک نوع پوشش سفید است که در سفالگری برای پوشش دادن به سطوح سفالی استفاده می‌شود. نام این پوشش از کلمه‌ی فرانسوی “engobe” گرفته شده است. این پوشش معمولاً با استفاده از اکسید روی و اکسید سرب تهیه می‌شود.
انگوب به سطح سفالی می‌چسبد و به دلیل ظاهر سفید و صافی که دارد، می‌تواند برای تزئین و یا ایجاد الگوها و طرح‌های مختلف بر روی سطوح سفالی استفاده شود. استفاده از انگوب برای پوشش سطوح سفالی دارای مزایایی نظیر افزایش مقاومت به خراشیدگی و حفاظت از سطح سفال در برابر رطوبت و آب است. همچنین انگوب می‌تواند به رنگ‌های مختلفی تنظیم شود و به عنوان پایه برای استفاده از رنگ‌های دیگر در سفالگری نیز به کار می‌رود.
تفاوت پوشش انگوب و زیرگلی
پوشش زیرگلی و پوشش انگوب هر دو نوع پوشش برای سطوح سفالی هستند، اما در کاربرد و خصوصیات آنها تفاوت‌هایی وجود دارد.
پوشش زیرگلی یک لایه نازکی است که برای پوشش دادن به سطوح سفالی در مرحله‌ی نوار سازی استفاده می‌شود. این پوشش معمولاً با استفاده از خاک رس و سیلیکات‌های دیگر تهیه می‌شود و برای جلوگیری از جذب رطوبت و گرد و غبار به سطح سفالی، استفاده می‌شود. پوشش زیرگلی بعد از اعمال آن و پخت سفال، بر روی سطح سفالی بسته‌ی محافظی را ایجاد می‌کند که از جذب رطوبت و آلودگی به سفال جلوگیری می‌کند.
از سوی دیگر، پوشش انگوب یک پوشش سفید و چسبنده است که برای پوشش دادن به سطوح سفالی قبل و بعد از پخت، در مرحله تزئین و طراحی از آن استفاده می‌شود. انگوب معمولاً با استفاده از اکسید رویو اکسید سرب تهیه می‌شود و به سطح سفالی چسبیده و در مرحله پخت سفال ثابت می‌شود.
بنابراین، پوشش زیرگلی و پوشش انگوب هر دو پوشش‌هایی هستند که در سفالگری استفاده می‌شوند، اما به منظور هدف‌های مختلفی استفاده می‌شوند و خصوصیات و کاربردهای متفاوتی دارند.
پوشش سفالی آکرولیک
پوشش اکرولیک یک نوع رنگ است که از رزین‌های اکریلیک ساخته شده است. این پوشش به دلیل مقاومت آن در برابر آب و حرارت، بر روی سطوحی که ممکن است در تماس با مایعات باشند، مانند ظروف، قابل استفاده است. اگر شما قصد دارید پوشش اکرولیک روی سطوح سفالی استفاده کنید، بهتر است قبل از شروع به کار، سطح سفال را با یک ماده شوینده نظیر الکل یا ماده شوینده‌های خاص سفالی تمیز کنید تا هر گونه چربی، روغن، گرد و غبار و یا ذراتی که می‌تواند از چسبیدگی پوشش به سطح جلوگیری کنند، از بین برود.
همچنین، پیشنهاد می‌شود که قبل از پوشش دادن اکرولیک، یک لایه پایه (پرایمر) بر روی سطح سفال اعمال کنید تا چسبندگی پوشش اکرولیک به سطح بهبود یابد و پوشش به سطح سفال چسبیده تر باشد. در نهایت، پوشش اکرولیک را با روش‌های معمول مانند رنگ‌آمیزی با فرش، رول و یا اسپری روی سطح سفال اعمال کنید.
پوشش لعاب
لعاب یکی از پوشش‌های معمول در سفالگری است که برای تزئین سطوح سفالی به کار می‌رود. لعاب به عنوان یک پوشش نرم و زبر بر روی سطح سفال قرار میگیرد و در مرحله پخت سفال متصل به سطح سفال می‌شود.
لعاب معمولاً با استفاده از اکسید سرب و خاک رس تهیه می‌شود و به دلیل خصوصیات زیبایی و تزئینی بالایی که دارد، در تزئین سفال‌های سنتی و همچنین سفال‌های مدرن به کار می‌رود. با استفاده از لعاب، می‌توان بر روی سطح سفال نقوش و تصاویر پیچیده‌تری را نسبت به پوشش‌های دیگر رسم کرد و در نتیجه، به سفال‌های تزئینی و زینتی زیبایی و جذابیت بیشتری بخشید. به علاوه، لعاب به دلیل داشتن رنگ‌های زیبا و متنوع و همچنین امکان ایجاد اثرات سطحی مختلفی، از جمله درخشندگی، ماتی، نیمه‌مات و غیره، در تزئین سفال‌های تزئینی، دکوراتیو و هنری نیز به کار می‌رود.
پوشش پلی استر
پوشش پلی استر یکی از پوشش‌هایی است که در سفالگری استفاده می‌شود. این پوشش به صورت رنگی بر روی سطوح سفالی پخته می‌شود و باعث ایجاد یک لایه مقاوم در برابر آب، خوردگی، حرارت و خوردگی شیمیایی می‌شود. پوشش پلی استر به دلیل خواص مقاومتی و زیبایی که دارد، برای تزئین و حفاظت از سطوح سفالی، به خصوص سفره‌های بزرگ، دیواری‌ها و کاشی‌ها استفاده می‌شود.
این پوشش می‌تواند به صورت براق، مات و نیمه براق باشد و در انواع رنگ‌ها و طرح‌ها در دسترس است. به علاوه، پوشش پلی استر می‌تواند به صورت شفاف یا سکه‌ای نیز باشد که در این حالت، تمامی جزئیات سطح سفال به خوبی قابل مشاهده است. برای استفاده از پوشش پلی استر بر روی سفال، می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
- استفاده از فر
یکی از روش‌های استفاده از پوشش پلی استر بر روی سفال، استفاده از فر است. در این روش، پوشش پلی استر بر روی سفال برای چندین دقیقه در دمای بالایی پخته می‌شود. در این روش، نیاز به استفاده از سیستم اکسیژن پراکنده هم دارید تا بتوانید پوشش را به صورت یکنواخت روی سطح سفال پاشید.
- استفاده از فرشگیر
در این روش، پوشش پلی استر را روی سفال پاشیده و با استفاده از فرشگیر، روی سطح سفال تراشیده شده تا پوشش به صورت یکنواخت بر روی سطح سفال قرار بگیرد. سپس، پوشش برای چندین دقیقه در دمای بالا پخته می‌شود.
- استفاده از نور ماوراء بنفش (UV)
در این روش، پوشش پلی استر بر روی سفال پاشیده می‌شود و سپس با استفاده از نور ماوراء بنفش، پوشش به صورت تحت نور قرار گرفته و برای چندین دقیقه در دمای بالا پخته می‌شود.
در هر یک از روش‌های فوق، باید دقت داشت که پوشش پلی استر را به صورت یکنواخت روی سطح سفال پاشیده و پس از پخت، پوشش باید به صورت یکنواخت و بدون هیچ گونه ترک یا خط خوردگی بر روی سطح سفال قرار گیرد. همچنین، برای استفاده از پوشش پلی استر بر روی سفال، بهتر است از وسایل ایمنی مانند دستکش، عینک و ماسک استفاده کنید.
سخن پایانی
در این مطلب تلاش کردیم شما را با برخی از پوشش های صنعت سفالگری آشنا کنیم. هر یک از این پوشش‌ها دارای خصوصیات، کاربردها و اثرات متفاوتی بر روی سطح سفال هستند و بسته به نوع سفال، کاربرد و تزئینات مورد نظر، از آنها استفاده می‌شود. به طور کلی، پوشش‌های زیرگلی و انگوب برای جلوگیری از جذب رطوبت و آلودگی به سطح سفال استفاده می‌شوند، در حالی که پوشش‌های لعاب، گلازور و آکرولیک برای زیباکاری و تزئین سطح سفال به کار می‌روند.
عالی و کامل بود. ممنون از شما