اصطلاح “تراکوتا” از واژه‌ای ایتالیایی به معنای “خاک پخته” گرفته شده است که در واقع به سفالگری سرامیکی اشاره دارد. تراکوتا از نوعی خاک رس با بافتی نسبتاً متخلخل ساخته می‌شود که دارای اکسیدهای آهن بالایی است.
رس تراکوتا به راحتی می‌تواند به اشکال مختلفی مانند گلدان‌ها، ظروف آشپزخانه، کاشی‌ها، گلدان‌های گیاه، مجسمه‌ها، آجرها و غیره تبدیل شود. پخت تراکوتا به طور معمول با دمای حدود ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد (۱۸۳۰ درجه فارنهایت) انجام می‌شود، هرچند برخی موارد تاریخی و یافته‌های باستانی نشان می‌دهد که این دما می‌تواند به اندازه ۶۰۰ درجه سانتی‌گراد (۱۱۲۲ درجه فارنهایت) نیز باشد. پس از پخت، لعاب به محصول اعمال می‌شود که معمولا به آن جلوه‌ای قرمز رنگ می‌دهد، اگرچه بسته به ترکیبات خاک رس خام این رنگ می‌تواند میان قهوه‌ای، زرشکی، سبز یا قرمز نیز متغیر باشد. این نوع خاک به راحتی در نزدیکی برکه‌ها و تالاب‌ها به وفور یافت می‌شود و به طور کلی هنرمندان و مشتاقان عرصه سفالگری می‌توانند این خاک را از چنین مناطقی جمع‌آوری کنند.
آنچه می خوانید:
تاریخچه تراکوتا
تاریخچه این هنر به دوران ماقبل تاریخ (قبل از میلاد مسیح) بازمی‌گردد. از محصولات مهم و برجسته تاریخی که با استفاده از تراکوتا ساخته شده‌اند می‌توان به “Venus of Dolní Věstonice” (حدود ۲۶۰۰۰ سال قبل از میلاد)، “مجسمه متفکر (ملقب به: متفکر چرنودا)” (۵۰۰۰ سال قبل از میلاد) و “ارتش سفالین چین” (۲۴۶-۲۰۸ سال قبل از میلاد) اشاره نمود. بر مبنای شواهد تاریخی و باستانی متعدد، تراکوتا بخش عظیمی از تاریخچه سفالگری چین (از ۱۰,۰۰۰ سال قبل از میلاد)، سفالگری یونان (از ۷,۰۰۰ سال قبل از میلاد) و هنر و مجسمه‌سازی‌های بین‌النهرین و مصر را به خود اختصاص داده است.
همچنین در هنر مینوسی کرت و هنر اتروسکی ایتالیا نیز آثاری از تراکوتا دیده می‌شود. شایان ذکر است که از تراکوتا معمولاً برای ساخت تزئینات (معماری)، مجسمه‌های خدایان و الهه‌ها، برجسته‌کاری‌ها و خلق پیکره‌های انسانی استفاده می‌شد. به دلیل چگالی کم و سبکی نسبی آن، تراکوتا به‌طور گسترده‌ای برای اهداف معماری در سراسر جهان مورد استفاده واقع شده است.
انواع تراکوتا
- تراکوتای متخلخل: برای تهیه تراکوتای متخلخل، خاک‌اره یا چوب‌پنبه آسیاب‌شده پیش از مرحله شکل‌دهی به خاک رس افزوده می‌شود. هنگامی که این ترکیب در کوره الکتریکی پخته می‌شود، ذرات آلی می‌سوزند و در نتیجه منافذی در خاک رس باقی می‌گذارند. تراکوتای متخلخل ضد حریق و عایق صدا است. به علاوه به آسانی می‌توان آن را با اره برید و با میخ، پیچ و غیره نصب کرد. این نوع از تراکوتا بسیار سبک اما از نظر ساختاری ضعیف می‌باشد.
- تراکوتای صیقلی: تراکوتای صیقلی که به عنوان سفال نازک یا “earthenware” نیز شناخته می‌شود، در دمای پایین‌تر و در حدود ۶۵۰ درجه سانتی‌گراد پخته می‌شود. پس از مرحله پخت بیسکویت و نیم‌پز شدن قطعات، آنها از کوره خارج و خنک می‌شوند. این قطعات سپس با ترکیب لعاب پوشانده شده و دوباره در دمای حدود ۱۲۰۰ درجه سانتی‌گراد پخته می‌شوند. این نوع از تراکوتا در رنگ‌های مختلف و حتی با ضخامت‌های کم نیز موجود است و دارای جذابیت‌های بصری و کیفیت بالایی است.
مزایای ساخت و استفاده از محصولات تراکوتا
تراکوتا اگر به‌درستی ساخته و استفاده شود، محصولی بادوام و مقاوم است و به خصوص برای مصارف کوتاه‌مدت نیز انتخاب بسیار خوب و مناسبی است. به عنوان مثال، این محصولات می‌توانند جایگزین لیوان‌های یکبارمصرف شوند؛ زیرا ارزان و بسیار کم هزینه قابل بازیافت هستند.
استفاده از ظروف تراکوتا در عین حال می‌تواند برای سلامت نیز مفید باشد چرا که طعم غذا (به خصوص غذاها و نوشیدنی‌های گرم) در این ظروف برخلاف ظروف پلاستیکی تغییری نمی‌کند. تحقیقات متعدد محققین نشان داده است که مواد تشکیل‌دهنده ظروف پلاستیکی در تماس با غذاها و نوشیدنی‌های گرم، وارد مواد خوراکی شده و به لحاظ سلامتی برای فرد مصرف‌کننده مخاطرات فراوانی را ایجاد می‌کنند.
این در حالی است که ظروف ساخته شده از تراکوتا، چنین مشکلاتی را برای فرد مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کنند و از حیث معیارهای مبتنی بر سلامت، از سالم‌ترین گزینه‌ها برای استفاده به عنوان ظروف یک‌بار مصرف به شمار می‌آیند. از سوی دیگر از منظر زیبایی‌شناسی، در دنیایی که استفاده از پلاستیک به امری مرسوم و فراگیر تبدیل شده، استفاده از تراکوتا انتخابی مناسب و متفاوت است که ارتباط انسان با محیط آرامش‌بخش و طبیعی را حفظ می‌کند.
ذکر این نکته ضروری است که محصولات تراکوتا ارزان‌تر از سایر محصولات سرامیکی معمولی هستند. خاک رس یکی از منعطف‌ترین مواد است که می‌توان آن را به هر شکلی که تخیل خلاق ما می‌خواهد، قالب‌گیری نمود و به همین دلیل یکی از مصالح محبوب بشر برای ساخت محصولات خاص و منحصر به فرد بوده است.
به علاوه، تراکوتا ماده‌ای ضدآتش است و می‌تواند در کارهای ساختمانی نیز مورد بهره‌برداری قرار گیرد. همچنین، محصولات ساخته شده از تراکوتا بسیار سبک و به‌راحتی قابل نصب و استفاده در هر جایی هستند. تراکوتا در مقایسه با بسیاری از مصالح مشابه، در برابر اسیدها، فرسایش و انواع و اقسام عوامل جوی نیز مقاوم است.
تکامل و نوآوری‌های جالب در استفاده از محصولات تراکوتا
- معماری: تراکوتا به دلیل سبک بودن و توانایی در خنک نگه داشتن محیط، به‌طور خلاقانه‌ای در معماری استفاده می‌شود. از کاشی‌های سنتی تا مدرن، معماران تراکوتا را به عنوان انتخاب اصلی خود برمی‌گزینند.
- لوازم خانگی: شاید برایتان جالب باشد که یک یخچال از خاک رس تراکوتا ساخته شده که بدون نیاز به برق، غذا را ۸ درجه خنک‌تر از دمای هوای بیرون نگه می‌دارد و از خاصیت متخلخل بودن خاک رس برای خنک کردن فضا استفاده می‌کند. این ابزار بسیار خلاقانه، ارزان و دوستدار محیط زیست است.
- دکوراسیون منزل: گلدان‌های ساخته شده از تراکوتا به لحاظ زیبایی بصری، از برازنده‌ترین انواع گلدان‌ها برای گیاهان شما هستند. در برخی ابداعات نوین در این عرصه، تعدادی از هنرمندان گلدان‌هایی به شکل اعضای بدن انسان ساخته‌اند که حس مدرن و هنری تازه‌ای به آنها می‌بخشد. همچنین جا شمعی، پایه‌های تزئینی، تابلوهای دیواری سه‌بعدی، جا قلمی و وسایل دکوری تراکوتا انتخاب‌های عالی برای افزودن حس طبیعی به دکوراسیون داخلی خانه هستند.
- جواهرات تراکوتا: حتی در دنیای مد، از تراکوتا برای ساخت زیورآلات زیبا استفاده می‌شود. هنرمندان با الهام از فرم‌های مدرن، زیورآلاتی از تراکوتا می‌سازند و پس از پخت، آن را با رنگ‌ها و سنگ‌های زیبا تزئین می‌کنند.
- ظروف آشپزخانه و کارد و چنگال: پس از همه‌گیری کرونا، مردم به زندگی سالم و انتخاب ظروف سالم برای ذخیره و مصرف غذا اهمیت بیشتری می‌دهند. ظروف و قابلمه‌های تراکوتا انتخاب خوبی برای این منظور هستند. مطالعات نشان داده‌اند که نگهداری مواد غذایی در ظروف تراکوتا باعث حفظ سلامت و ارزش غذایی آنها می‌شود. همچنین، نگهداری آب در بطری‌ها و کوزه‌های تراکوتا، آن را خنک و غنی از مواد معدنی نگه می‌دارد.
کلام پایانی
تراکوتا، با تاریخچه‌ای به قدمت هزاران سال، نمایانگر هنر و مهارت‌های برجسته‌ای است که از دوران باستان تا به امروز در هنرهای دست‌ساز بشر و همچنین معماری تاثیرگذار بوده و با بهره‌گیری از ترکیب ظرافت و دوام، پیوندی عمیق و ناگسستنی میان سنت و مدرنیته ایجاد کرده است. به علاوه، امروزه می‌توان گفت آثار ساخته شده از تراکوتا نه تنها به عنوان یک اثر هنری شناخته می‌شوند، بلکه به عنوان شاهدی بر فرهنگ و تاریخ بشری نیز هستند و به ما این امکان را می‌دهد که در عصر مدرنیته، پیوندی کاربردی و عمیق‌تر با گذشته داشته باشیم.
